Η ντροπιαστικότερη σελίδα στην ιστορία του παγκόσμιου ποδοσφαίρου γράφτηκε το 1973, όταν η FIFA εξευτέλισε το άθλημα, “ξεπλένοντας” το αιματοβαμμένο δικτατορικό καθεστώς της Χιλής.

το αιματοβαμμένο πραξικόπημα Πινοσέτ – CIA

Στις 11 Σεπτέμβρη του 1973, ο Αουγκούστο Πινοσέτ κατέλαβε την εξουσία στη Χιλή, μετά το επιτυχημένο πραξικόπημα που οργάνωσαν ακροδεξιοί κύκλοι και η CIA.

Ο εκλεγμένος πρόεδρος της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, Σαλβαντόρ Αλιέντε, σκοτώθηκε με το όπλο στο χέρι ενώ διακόσιες χιλιάδες (σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Λατινοαμερικάνικου Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) αγωνιστές της αριστεράς και συνδικαλιστές βασανίστηκαν, εξορίστηκαν ή εκτελέστηκαν στις εκκαθαρίσεις της χούντας.

Λόγω υπερπληθυσμού στις φυλακές, το Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο έγινε συνώνυμο της φρίκης, αφού από τις 11 Σεπτέμβρη ως τις 7 Νοέμβρη, χιλιάδες αντιφρονούντες μεταφέρθηκαν εκεί. Στις κερκίδες και στα υπόγεια του γηπέδου στήθηκε ένας πρωτοφανής μηχανισμός επιβολής βασανιστηρίων.

Την ώρα που συνέβαιναν όλα αυτά, πλησίαζε το Μουντιάλ του 1974 στα γήπεδα της Δυτικής Γερμανίας. Η Χιλή είχε φιλοδοξίες πρόκρισης και μια δεμένη αμυντικογενή ομάδα, έπρεπε όμως να υπερβεί το εμπόδιο της Σοβιετικής Ένωσης στα play off, μιας κατά γενική ομολογία ικανότατης ομάδας, εκ των φαβορί για την κατάκτηση του τροπαίου.

Δεκαπέντε μόλις μέρες μετά το πραξικόπημα του Πινοσέτ, ο πρώτος αγώνας στη Μόσχα έληξε ισόπαλος 0-0. Οι Σοβιετικοί έχασαν αρκετές καλές ευκαιρίες αλλά η Χιλή αποδείχτηκε σκληρό καρύδι, αφήνοντας ανοιχτούς λογαριασμούς για τον επαναληπτικό του Σαντιάγκο, στις 21 Νοέμβρη του 1973.

Ο Όλεγκ Μπλαχίν εντυπωσίασε φίλους και αντιπάλους με την ικανότητά του να ντριμπλάρει με τη μπάλα κολλημένη στα πόδια του, όμως η λατινοαμερικάνικη άμυνα δεν έσπασε.

Εθνικό Στάδιο Σαντιάγκο, ένα τεράστιο στρατόπεδο συγκέντρωσης

Στο μεταξύ, τα νέα που έφταναν από τη λατινοαμερικανική χώρα, προκαλούσαν δέος. Μαρτυρίες για βασανιστήρια, πτώσεις αντιφρονούντων από ελικόπτερα στη θάλασσα και μαζικές εκτελέσεις άρχισαν να κατακλύζουν τον παγκόσμιο Τύπο, ακόμα και καθεστωτικές εφημερίδες των ΗΠΑ.

Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας κατά του Πινοσέτ και της CIA, που συχνά κατέληγαν σε βίαιες διαδηλώσεις, έγιναν καθημερινό φαινόμενο σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις. Εικόνες από το Εθνικό Στάδιο του Σαντιάγκο, όπου στρατιώτες φρουρούσαν πολίτες στις κερκίδες και τον αγωνιστικό χώρο, έκαναν το γύρο του κόσμου.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η σοβιετική ποδοσφαιρική ομοσπονδία αιτήθηκε την αλλαγή έδρας για τον επαναληπτικό αγώνα με τη Χιλή, τονίζοντας ανάμεσα στα άλλα:

«Όπως είναι γνωστό, ως αποτέλεσμα του φασιστικού πραξικοπήματος και της ανατροπής της νόμιμης κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας, στην Χιλή βασιλεύει ατμόσφαιρα αιματηρής τρομοκρατίας και καταστολής (…) Το Εθνικό Στάδιο, στο οποίο έχει προγραμματιστεί να διεξαχθεί ο ποδοσφαιρικός αγώνας, έχει μετατραπεί από την στρατιωτική χούντα σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, “αρένα” βασανιστηρίων και εκτελέσεων πατριωτών του χιλιανού λαού.

Στις κερκίδες του σταδίου και σε χώρους του κρατούνται χιλιάδες αθώοι άνθρωποι. Μεταξύ των κρατουμένων στο γήπεδο – φυλακή υπάρχουν πολλοί ξένοι, μεταξύ των οποίων και Κουβανοί προπονητές που ήρθαν στην Χιλή για την προσφορά τεχνογνωσίας, μετά από πρόσκληση της αθλητικών οργανώσεων και φορέων της Χιλής (…)

Η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Σοβιετικής Ένωσης απευθύνθηκε στην Διεθνή ομοσπονδία ποδοσφαίρου, προτείνοντας την διεξαγωγή του συγκεκριμένου αγώνα σε τρίτη χώρα, αφού στο στάδιο, το βουτηγμένα στο αίμα των πατριωτών του λαού της Χιλής, για ηθικούς λόγους, δεν μπορούν την δεδομένη στιγμή να εμφανιστούν Σοβιετικοί αθλητές. (…)

το “ξέπλυμμα” της FIFA στον Πινοσέτ

Στο τιμόνι της Παγκόσμιας Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας ήταν ο Άγγλος Στάνλεϊ Ρας, ο οποίος επέμενε πως δεν συνέτρεχε λόγος να αλλάξει η έδρα του επαναληπτικού. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που θεώρησαν πως ο Ρας επιδίωκε συνολικά την αποχώρηση όλων των εθνικών ομάδων του κομμουνιστικού μπλοκ, με σκοπό να αγωνιστεί στο Παγκόσμιο Κύπελλο η Αγγλική εθνική ομάδα, που δεν είχε προκριθεί.

Προκειμένου να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, η FIFA έστειλε αντιπροσωπεία της στο Εθνικό στάδιο του Σαντιάγκο, ώστε να διαπιστώσει αν οι καταγγελίες πως είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, είχαν βάση. Το άνευ προηγουμένου “ξέπλυμα” της ανώτατης ποδοσφαιρικής αρχής προς την αιματηρή δικτατορία κορυφώθηκε, αφού ενώ την ώρα της επιθεώρησης υπήρχαν εκατοντάδες κρατούμενοι στο χώρο, η επιτροπή δεν διαπίστωσε κάτι παράτυπο και έδωσε το ok για την τέλεση του επαναληπτικού αγώνα.

Η ΕΣΣΔ αρνήθηκε να αγωνιστεί, μιλώντας για ντροπιαστική στάση της Παγκόσμιας Ποδοσφαιρικής Ομοσπονδίας και εξόφθαλμης πολιτικής στήριξης στη χούντα του Πινοσέτ.

μια ποδοσφαιρική παρωδία

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που τελικά συνέβη ήταν μια παρωδία: Στις 21 Νοέμβρη 1973, στο γήπεδο παρατάχθηκε μόνη της η Εθνική Ομάδα της Χιλής. Παρουσία 20.000 θεατών, ο αυστριακός διαιτητής Έριχ Λινεμάγερ σφύριξε την έναρξη του αγώνα, οι παίχτες της Χιλής άλλαξαν μερικές πάσες μεταξύ τους και στη συνέχεια σκόραραν στο άδειο τέρμα, πανηγυρίζοντας μάλιστα – αν και χλιαρά – για την επιτυχία τους. Ο αγώνας κατακυρώθηκε υπέρ της Χιλής, η οποία προκρίθηκε στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Δυτικής Γερμανίας.

Όλα αυτά τα κωμικοτραγικά συνέβαιναν κάτω από το άγρυπνο μάτι του Πινοσέτ και άλλων ηγετικών στελεχών του καθεστώτος, που είχαν φροντίσει από πριν να εκβιάσουν υπό την απειλή των όπλων τους χιλιανούς ποδοσφαιριστές που σκόπευαν να μη συμμετέχουν στη φαρσοκωμωδία.

Ο ουρουγουανός συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο έγραψε για τον αγώνα: «Ήταν το πιο άθλιο ματς στην ιστορία του ποδοσφαίρου». Ίσως για να αμβλύνει τις εντυπώσεις από την στάση της, η FIFA δεν καταχώρησε το αποτέλεσμα των play off παρά ένα χρόνο αργότερα, στις 5 Νοέμβρη του 1974. Επιπλέον, δεν επέβαλε καμία απολύτως ποινή στην σοβιετική ποδοσφαιρική ομοσπονδία και η ΕΣΣΔ συνέχισε να αγωνίζεται κανονικά στις ποδοσφαιρικές διοργανώσεις.