ένα πρωτοποριακό σύστημα μουσικής παιδείας και αλληλεγγύης της Βενεζουέλας για τα παιδιά των παραγκουπόλεων 

Το σύστημα εκμάθησης μουσικής των παιδιών των παραγκουπόλεων της Βενεζουέλας, El Sistema, γεννήθηκε στο Καράκας το 1975. Σε ένα υπόγειο γκαράζ, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή μουσικής και οικονομολόγου, Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου, πραγματοποιήθηκε η πρώτη πρόβα με μόλις 11 παιδιά.

Εκείνο το απόγευμα έμελλε να αλλάξει τη μοίρα εκατομμυρίων φτωχών παιδιών παγκοσμίως, κάνοντάς τα μέλη μιας κλασσικής συμφωνικής ορχήστρας.  

Όταν ο γεννημένος το 1939 στην Πολιτεία Τρουχίγιο, Χοσέ Αμπρέου, ίδρυσε το ‘Σύστημα Ορχηστρών Παιδιών και Εφήβων – Sistema de Orquestas Infantiles y Juveniles’ που θα γινόταν γνωστό απλά με το όνομα ‘El Sistema – Το Σύστημα’, δε φανταζόταν την επιτυχία και τη διεθνή αναγνώριση του εγχειρήματός του.

Παιδιά που θα είχαν πιθανότατα στραφεί στο έγκλημα, στα ναρκωτικά, την πορνεία, έμαθαν δωρεάν μουσική, βίωσαν την αλληλεγγύη και απέδρασαν από το περιθώριο.

από τη Βενεζουέλα σε όλο τον κόσμο

Από το 1975 έχει κυλήσει πολύ νερό στο αυλάκι, σήμερα περισσότερα από 370.000 παιδιά μαθαίνουν δωρεάν μουσική μέσω του El Sistema στη Βενεζουέλα, ενώ 200 περίπου προγράμματα λειτουργούν σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο σε Αμερική, Ασία, Ευρώπη και Αυστραλία βοηθώντας 1,5 εκ. παιδιά να βρουν το δρόμο τους έξω από τα σύνορα της φτώχειας.

Στην Ελλάδα το El Sistema λειτουργεί από το 2016, προσφέροντας τις υπηρεσίες του σε παιδιά σχολείων και προσφυγικών κέντρων.

Κάποια από τα παιδιά αυτά αναδείχτηκαν ως κορυφαίοι σολίστες ενώ η ορχήστρα – απόρροια του El Sistema ‘Σιμόν Μπολιβάρ’ θεωρείται μια από τις 10 κορυφαίες του πλανήτη.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Γκουστάβο Ντουνταμέλ, μαέστρος όχι μόνο της εν λόγω ορχήστρας αλλά και μουσικός διευθυντής της Φιλαρμονικής του Λος Άντζελες, όπως επίσης και ο νεότερος μαέστρος που διηύθυνε την περίφημη πρωτοχρονιάτικη συναυλία της Φιλαρμονικής της Βιέννης, μιας συναυλίας που μεταδίδεται ζωντανά σε περισσότερες από 90 χώρες.

εκμάθηση παίζοντας με δωρεάν μουσικό όργανο

Το El Sistema είναι ένα πρωτοποριακό σύστημα διδασκαλίας μουσικής. Το παιδί παραλαμβάνει έναντι συμβολικού ενοικίου το όργανο που επέλεξε και εντάσσεται αμέσως σε μια ορχήστρα, ξεκινώντας να μαθαίνει μουσική παίζοντας.

Το ‘Σύστημα’ δραστηριοποιείται όπου υπάρχουν κατατρεγμένοι και κοινωνικά περιθωριοποιημένοι, στις φυλακές και τα αναμορφωτήρια, στα κέντρα αποτοξίνωσης.

Η ορχήστρα ‘Σιμόν Μπολιβάρ’ έχει δώσει επανειλημμένα συναυλίες σε φτωχογειτονιές, μπροστά σε εκατοντάδες ενθουσιασμένους θεατές, κάποιοι εκ των οποίων είναι γονείς που παρακολουθούν περήφανοι τα παιδιά τους.

Οι δράσεις του El Sistema δεν αφορούν όμως μόνο παιδιά αλλά και κηδεμόνες που έχουν ανάγκη στήριξης.

Μέσω προγραμμάτων κοινωνικής ένταξης όπως το ‘Lullaby Project’, γονείς μονογονεϊκών οικογενειών, μητέρες που βρίσκονται έγκλειστες σε φυλακές, γιαγιάδες που μεγαλώνουν προσφυγόπουλα, τρανς που διεκδικούν το δικαίωμα να θεωρούνται ισότιμοι γονείς, αποτυπώνουν μουσικά τους φόβους και τις ανησυχίες τους.

Μέσω της μουσικής μαθαίνουν να χτίζουν συλλογικά την αλληλεγγύη τους.

η επιχορήγηση του Τσάβεζ και οι Κουβανοί γιατροί

Ο Τσάβες επιχορήγησε το El Sistema με 64 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο, την ώρα που Κουβανοί γιατροί προσφέρουν στα μέλη του (στη Βενεζουέλα) δωρεάν πλήρη υγειονομική και φαρμακευτική περίθαλψη, ακόμα και οδοντιατρική φροντίδα.

Επιπλέον, οι υπεύθυνοι του πρωτοποριακού αυτού προγράμματος μουσικής εκμάθησης, δεν στέκονται μόνο στον μουσικοπαιδαγωγικό τους ρόλο. Αν λόγου χάρη κάποιο παιδί απουσιάσει δύο συνεχόμενες φορές από το μάθημα, επισκέπτονται το σπίτι του και προσπαθούν να παράσχουν κάθε δυνατή βοήθεια ώστε να επιστρέψει στην ορχήστρα.

Σε συνέντευξή του το 2009, ο Χοσέ Αντόνιο Αμπρέου ανέφερε: «Το πιο τραγικό και επώδυνο πράγμα σχετικά με τη φτώχεια δεν είναι η έλλειψη ψωμιού ή στέγης, είναι η αίσθηση ότι είσαι ένα τίποτα, η αίσθηση ότι είσαι ο κανένας, η έλλειψη ταυτότητας, η έλλειψη του δημόσιου σεβασμού».

Διόλου τυχαία, το κεντρικό σύνθημα του El Sistema είναι το «Να παίζεις μουσική και να αγωνίζεσαι».