Ο Δημήτρης Φωτιάδης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Νεοέλληνες διανοούμενους με πλούσιο έργο στην ιστοριογραφία και τη λογοτεχνία.

Γιος του ποιητή και εύπορου γαιοκτήμονα Αλέκου Φωτιάδη, γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1898, πολέμησε εθελοντικά  στη Μικρασιατική Εκστρατεία όπου μυήθηκε στις σοσιαλιστικές ιδέες και το 1922 κατέφυγε ως πρόσφυγας στην Ελλάδα.

Εθνική Αντίσταση, εξορία και στην ηγεσία της ΕΔΑ

Στο χώρο των γραμμάτων εμφανίστηκε για πρώτη φορά με το θεατρικό έργο ‘Μάνια Βιτρόβα’, που απέσπασε το πρώτο βραβείο στον Καλοκαιρίνειο δραματικό διαγωνισμό το 1931. Ακολούθησαν και άλλα έργα, ενώ το 1939 τιμήθηκε με το Μετάλλιο της Εταιρίας Ελληνικών Σπουδών της Σορβόννης για τη μετάφραση του πλατωνικού Συμποσίου.

Από το 1936 μέχρι το 1940 διετέλεσε διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού ‘Νεοελληνικά Γράμματα’ και κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως ανταποκριτής στο Λονδίνο και τη Μέση Ανατολή. Συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση και αργότερα, μετά το τέλος του πολέμου, ανέλαβε τη διεύθυνση του λογοτεχνικού περιοδικού Ελεύθερα Γράμματα.

Όμως πολύ σύντομα το πολιτικό του φρόνημα στάθηκε αφορμή για την πολύχρονη εξορία του στην Ικαρία, τη Μακρόνησο και τον Άη Στράτη. Μετά την απελευθέρωσή του χρημάτισε μέλος της διοικούσης επιτροπής της ΕΔΑ.

Ταξική περιγραφή του 1821 και του 1922

Τη δεκαετία του 1950, άρχισε τη συστηματική καταγραφή των γεγονότων της Επανάστασης του 1821, πάντα από τη σκοπιά της εθνοκοινωνικής απελευθέρωσης και συνδέοντάς την υπόγεια με την Εθνική Αντίσταση.

Στα έργα του ‘Μεσολόγγι’- 1953, ‘Καραϊσκάκης’ – 1956, ‘Η δίκη του Κολοκοτρώνη’ – 1962, ‘Όθωνας: Η μοναρχία’ – 1963 και ‘Όθωνας: Η έξωση’- 1964, προέβαλλε τα κοινωνικά αιτήματα των δύο σημαντικών σελίδων στην ιστορία της Ελλάδας, τονίζοντας θέματα ταμπού για την ελληνική ιστοριογραφία ως τότε: Την αντιδραστική πολιτική της εγχώριας ελίτ αλλά και τη δουλική της σχέση με τους κεφαλαιοκράτες των Μεγάλων Δυνάμεων.

Πολύ σημαντική υπήρξε η συμβολή του στην αναγνώριση του χαρακτήρα της επανάστασης της 3^ης Σεπτέμβρη του 1843 για την παραχώρηση συντάγματος από τον Όθωνα, στο βιβλίο του ‘Η 3^η Σεπτεμβρίου 1843’ – 1975.

Παράλληλα, το μνημειώδες έργο του ‘Σαγγάριος: Εποποιία και καταστροφή στη Μικρά Ασία’ – 1974, αποτέλεσε μια από τις ελάχιστες αντικειμενικές πηγές καταγραφής των ευθυνών τόσο του Βενιζέλου όσο και της φιλοβασιλικής παράταξης για τα τραγικά γεγονότα του 1922 και τον ξεριζωμό Ελλήνων και Τούρκων από τις προγονικές εστίες τους.

πάντα στην υπηρεσία της λαϊκής επιμόρφωσης

Καταπιάστηκε με επιτυχία και με τη συγγραφή θεατρικών έργων, στο πνεύμα των ιστορικών του βιβλίων για το 1821. Ο «Μακρυγιάννης» του ανέβηκε από το «Θίασο Ενωμένων Καλλιτεχνών», ενώ το 1957 το έργο «Καραϊσκάκης» παρουσιάστηκε από το ‘Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο’ του Μάνου Κατράκη.

Σε όλη του τη συγγραφική πορεία, προσπάθησε να εκλαϊκεύσει τη γνώση και να την κάνει κτήμα των απλών ανθρώπων, ιδιαίτερα των λιγότερο μορφωμένων.

Διατέλεσε πρόεδρος της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών από το 1974 ως και το 1977 και το 1982 βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορηματικής Βιογραφίας για το έργο του ‘Ενθυμήματα’.

Πέθανε στην Αθήνα το 1988, αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό στην λαϊκή ιστοριογραφία, όμως ο πραγματικός του θάνατος, σύμφωνα με τον ίδιο, είχε συμβεί στις 16 Σεπτέμβρη του 1922, όταν κατάφερε μαζί με άλλους 80 τυχερούς (κυρίως γυναικόπαιδα), κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, να εγκαταλείψει την αγαπημένη του Σμύρνη, πηδώντας σε ένα ρυμουλκό πλοίο ξένης σημαίας.