ο λαϊκός ξεσηκωμός κατά των φόρων, ο ρόλος των Δήμων, η ατρόμητη Θεοδώρα και η μαζική εξόντωση 35.000 πολιτών στον Ιππόδρομο

Η Κωνσταντινούπολη των αρχών του 6^ου αιώνα μ.Χ., ήταν μια μεγαλούπολη περίπου 350.000 κατοίκων. Σε αυτή συνέρρεαν καθημερινά εξαθλιωμένοι από τις παρηκμασμένες βυζαντινές  επαρχιακές πόλεις, που ονειρεύονταν μια καλύτερη ζωή.

Η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου ζούσε σε άθλιες συνθήκες εξαιτίας της δεινής φορολόγησης, στο όνομα της σχεδιαζόμενης Παλινόρθωσης της αρχαίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τον Ιουστινιανό, δηλαδή της ανάκτησης της Δυτικής Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας από τους βαρβάρους.

ο αυταρχικός Ιουστινιανός και οι σχέσεις του με τους Βένετους

Ο Ιουστινιανός ο Μέγας ανέβηκε στο βυζαντινό θρόνο το 527 μ.Χ. Διαδέχτηκε το θείο του, Ιουστίνο τον Α’ και παρά την ευρυμάθεια και τις διοικητικές του ικανότητες, τον χαρακτήριζε ο αυταρχισμός και η σκληρότητα απέναντι στους υποτελείς του.

Είχε παντρευτεί τη Θεοδώρα, φτωχή και λαϊκής καταγωγής αλλά πανέξυπνη και όμορφη.

Ο Ιουστινιανός διατηρούσε καλές σχέσεις με το Δήμο των Βένετων, καθώς οι Βένετοι του εξασφάλιζαν την άνοδο και την παραμονή στο θρόνο.

Οι Δήμοι ξεκίνησαν σαν αθλητικά σωματεία που οργάνωναν τις ιπποδρομίες, πήραν το όνομά τους από το χρώμα των στολών τους (Πράσινοι, Βένετοι –Γαλάζιοι, Κόκκινοι, Λευκοί).

Οι δύο πολυπληθέστεροι ήταν οι Πράσινοι, λαϊκής καταγωγής και οι Βένετοι, με ρίζες και ερείσματα κυρίως στις υψηλότερες τάξεις.

η αρχή της εξέγερσης

Στις αρχές Γενάρη του 532 μ.Χ., η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι. Είχαν προηγηθεί βίαια επεισόδια το 531, που οδήγησαν στη σύλληψη μελών των Πράσινων και των Βένετων και την καταδίκη τους σε θάνατο.

Η έκρυθμη κατάσταση είχε αναγκάσει τον Ιουστινιανό να φέρει πίσω στη Βασιλεύουσα τους στρατηγούς Βελισσάριο της Ανατολής και Μούνδο του Ιλλυρικού.

Στις 11 Γενάρη του 532 και πριν την έναρξη της ιπποδρομίας, οι Πράσινοι και οι Βένετοι ζήτησαν με αυθάδη –κατά το Παλάτι – τρόπο την αποφυλάκιση των συλληφθέντων.

Παράλληλα, απαίτησαν την αποπομπή του επάρχου της πόλης, Ευδαίμονα, του επάρχου των Πραιτωρίων της Ανατολής,  Ιωάννη Καππαδόκη και του Κοιαίστορος (Νομοθέτη) του Ιερού Παλατιού, Τριβωνιανού, που θεωρούσαν υπεύθυνους για τον αυταρχισμό της εξουσίας και την φοροεπιδρομή που βίωναν στην καθημερινότητά τους.

Ο Αυτοκράτορας εμφανίστηκε αρχικά με συναινετική διάθεση, κρατώντας το Ευαγγέλιο και μετατρέποντας την ποινή των μελών των Δήμων σε φυλάκιση. Παράλληλα, απομάκρυνε τους τρεις αξιωματούχους και υποσχέθηκε γενική αμνηστία.

‘Νίκα’, ‘Νίκα’, νέος αυτοκράτορας ο Υπάτιος

Οι προσπάθειές του δεν απέδωσαν, αφού σε μια σπάνια περίπτωση σύμπνοιας οι Δήμοι, ενωμένοι εξεγέρθηκαν και άρπαξαν από τα χέρια των φρουρών μερικούς συλληφθέντες.

Οι ταραχές επεκτάθηκαν γρήγορα και εκτός Ιπποδρόμου, ο εξαγριωμένος και εξαθλιωμένος λαός σύντομα προχώρησε προς το κέντρο της πόλης, καίγοντας και λεηλατώντας τα πάντα στο πέρασμα του.

Η ιπποδρομιακή ιαχή ‘Νίκα’, ‘Νίκα’, αναδυόταν παντού στην πόλη, μαζί με τον καπνό από τις πυρκαγιές στους δρόμους και στα λεηλατημένα κτίρια, ως κραυγή θριάμβου απέναντι στον τακτικό στρατό και την αυτοκρατορική φρουρά που δεν τολμούσαν να τους αντιπαρατεθούν.

Το βράδι της 12^ης Γενάρη, η πόλη ήταν σχεδόν ολοκληρωτικά στα χέρια των εξεγερμένων που εξοπλίζονταν, αδειάζοντας τις στρατιωτικές αποθήκες.

Το πρωί της 13^ης  Γενάρη, το μόνο σημείο που κυριαρχούσε η έννομη τάξη ήταν το Μέγα Παλάτιο, το οποίο φρουρούσαν 3.000 στρατιώτες υπό τον στρατηγό Μούνδο, αν και τμήμα των τειχών του είχε παραδοθεί στις φλόγες.

νέος αυτοκράτορας ο Υπάτιος, η Θεοδώρα άλλαξε το ρου της ιστορίας

Με τη στήριξη Πράσινων και Βένετων και καθ’ υπόδειξη αριστοκρατικών κύκλων, εκλέχτηκε ως νέος αυτοκράτορας ο Υπάτιος, ένας κατά γενική ομολογία ανίκανος αριστοκράτης, ανηψιός του πρώην αυτοκράτορα Αναστασίου.

Ο Ιουστινιανός άρχισε να σχεδιάζει τη διαφυγή του από την Κωνσταντινούπολη και την εξουσία.

Εκείνη την κρίσιμη στιγμή, όπως αναφέρει ο ιστορικός Προκόπιος ο Καισαρεύς στο έργο του ‘Υπέρ των πολέμων λόγοι’, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα επιχείρησε να προκαλέσει τον Ιουστινιανό και τους συμβούλους του να επιδείξουν την απαιτούμενη γενναιότητα, εκφωνώντας πύρινο λόγο που τελείωνε ως εξής:

«Εμὲ γάρ τις καὶ παλαιός ἀρέσκει λόγος, ὡς καλόν ἐντάφιον ἡ βασιλεία ἐστί – Όσο για μένα, συμφωνώ με την παλιά ρήση, ότι ο θρόνος είναι ένα καλό μνήμα». Ο Ιουστινιανός πείστηκε να μείνει.

το σχέδιο λαϊκής εξαπάτησης και η σφαγή στον Ιππόδρομο

Αρχικά, επιχείρησε μέσω του πιστού του ευνούχου στρατηγού Ναρσή, να εξαγοράσει την πίστη ορισμένων ηγετικών Βένετων. Η προσπάθεια στέφθηκε από αποτυχία, όμως το ζητούμενο ήταν να κερδηθούν δύο μέρες διαπραγματεύσεων που θα αποδεικνύονταν σωτήριες για τον Ιουστινιανό.

Το πρωί του Σαββάτου της 17^ης Γενάρη, νεοφερμένοι στρατιώτες εμφανίστηκαν στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης. Οι ευγενείς που είχαν ταχθεί με το λαό, ήταν οι πρώτοι που δήλωσαν μεταμέλεια και την αυτοκρατορική συγχώρεση.

Ο Υπάτιος και ο αδερφός του, Πομπήιος, ήρθαν σε επαφή με το Παλάτι την ίδια νύχτα και δήλωσαν υποταγή.

Με ανανεωμένο ηθικό, ο Ιουστινιανός μαζί με τη Θεοδώρα και τους πιστούς του στρατηγούς Βελισσάριο, Μούνδο και το Ναρσή, σχεδίασαν το τελικό σχέδιο της ολικής επαναφοράς του στην εξουσία:

Διέδωσαν μέσω πρακτόρων πως το πρωί της Κυριακής 18 Γενάρη του 532 μ.Χ., θα γινόταν η επίσημη στέψη του Υπάτιου. Περίπου 35.000 κάτοικοι της Πόλης συνωστίστηκαν στον Ιππόδρομο, όταν μπήκαν αιφνιδιαστικά έφιπποι στρατιώτες από τρεις κατευθύνσεις, σκορπώντας τον πανικό και τον θάνατο.

Η Στάση του Νίκα πνίγηκε στο αίμα, αφού δολοφονήθηκε με αυτόν τον τρόπο το ένα δέκατο του πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης, ενώ τις επόμενες μέρες συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν δεκάδες ευγενείς που συμμετείχαν και υποκίνησαν τις ταραχές, ανάμεσά τους και οι Υπάτιος και Πομπήιος.