ο επαναστάτης σοσιαλιστής Τζέιμς Κόνολι και ο Ιρλανδικός Στρατός των Πολιτών, η γυναικεία πολιτοφυλακή, η κατάληψη του Ταχυδρομείου, η διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, ο ανηλεής βρετανικός βομβαρδισμός και οι εκτελέσεις των πρωταιτίων

Η εξέγερση του Πάσχα αποτέλεσε κορυφαία επαναστατική πράξη των Ιρλανδών ενάντια στη βρετανική κατοχή, που συνδυαζόταν με ριζοσπαστικά αιτήματα για κοινωνική δικαιοσύνη. Έλαβε χώρα στο Δουβλίνο, από τις 24 ως τις 30 Απρίλη του 1916, ξεσπώντας τη Δευτέρα του Πάσχα. Στην πρώτη γραμμή του αγώνα τάχθηκε ο ‘Ιρλανδικός Στρατός των Πολιτών’, με επικεφαλής τον Τζέϊμς Κόνολι.

Από τον 12^ο αιώνα και την περίοδο της βασιλείας του Ερρίκου του Β’, η Ιρλανδία βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο.

Με την πράξη της Ένωσης (Act of Union) που τέθηκε σε ισχύ την Πρωτοχρονιά του 1801, η Ιρλανδία συγχωνεύθηκε με τη Μεγάλη Βρετανία, σχηματίζοντας το Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και της Ιρλανδίας.

Ήταν οι τίτλοι τέλους για το ιρλανδικό κοινοβούλιο και για κάθε όραμα ανεξαρτησίας από τον αγγλικό θρόνο. Εν τούτοις, οι Ιρλανδοί και οι Βρετανοί ποτέ δεν δημιούργησαν ενιαία εθνική συνείδηση.

Πέρα από τις διαφορές στη θρησκευτική πίστη τους (Καθολική Ιρλανδία και Προτεσταντική Βρετανία), η ιρλανδική κοινωνία θεωρούσε τη βρετανική ισχύ ως τη βασική πηγή δεινών της, όπως του μεγάλου λιμού στα μέσα του 19^ου αιώνα, που ανάγκασε εκατομμύρια Ιρλανδών να μεταναστεύσουν.

Τζέϊμς Κόνολι, ένας επαναστάτης σοσιαλιστής, υπέρμαχος της ανεξαρτησίας

Ο Τζέϊμς Κόνολι (1868-1916), μυθική προσωπικότητα και πρωταγωνιστής της Εξέγερσης του Πάσχα, είχε ήδη ιδρύσει το Ιρλανδικό Σοσιαλιστικό Δημοκρατικό Κόμμα – ISRP, τον Μάη του 1896.

Στόχος του κόμματος, όπως αναφερόταν στην ιδρυτική του διακήρυξη, ήταν «η εγκαθίδρυση μιας Ιρλανδικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας βασισμένης στη δημόσια ιδιοκτησία του Ιρλανδικού λαού πάνω στη γη και τα μέσα παραγωγής, διανομής και ανταλλαγής».

Το ISRP υπήρξε ο πρόδρομος του Σοσιαλιστικού Κόμματος Ιρλανδίας.

Το 1909 γεννήθηκε το ITGWU (Irish Transport and General Workers Union – Σωματείο Εργαζομένων στις Μεταφορές), το συνδικάτο με την μαζική απήχηση στους λιμενεργάτες και τους σιδηροδρομικούς, που έμελλε να παίξει κομβικό ρόλο στα γεγονότα της εξέγερσης του Πάσχα.

τα μαθήματα από την απεργία του 1913 – ο Ιρλανδικός Στρατός των Πολιτών

Στις 26 Αυγούστου 1913, ξέσπασε μεγάλη απεργία που οργανώθηκε από το εν λόγω σωματείο. Την Κυριακή 31 Αυγούστου, δύο εργάτες σκοτώθηκαν και εκατοντάδες τραυματίστηκαν μετά από συγκρούσεις με την βρετανική αστυνομία.

Η απεργία καταγγέλθηκε από τους εργοδότες αλλά και τμήμα της ηγεσίας του Σιν Φέϊν.

Ο Μάρτιν Μάρφι, εκδότης της εφημερίδας Irish Independent και πρόεδρος της Ομοσπονδίας Εργοδοτικών Οργανώσεων, επέβαλε εργοδοτικό λοκ άουτ 400 επιχειρήσεων, αφήνοντας πεινασμένους και εξουθενωμένους 25.000 εργάτες και οδηγώντας την απεργία στην ήττα.

Τις κρίσιμες εκείνες στιγμές, ο Κόνολι πρωτοστάτησε στη δημιουργία του Ιρλανδικού Στρατού των Πολιτών (Irish Citizen Army).

Επρόκειτο για μια ένοπλη εργατική πολιτοφυλακή που δεσμευόταν να «εργασθεί για μια Ιρλανδική Δημοκρατία και για την απελευθέρωση της εργασίας». Ο Τζέϊμς Κόνολι αντιτιθόταν σε κάθε σχέδιο διχοτόμησης της Ιρλανδίας.

Την ίδια περίοδο είχε δημιουργηθεί η εθνικιστική πολιτοφυλακή ‘Ιρλανδοί Εθελοντές’, οι οποίοι μάλιστα προσφέρθηκαν να πολεμήσουν μαζί με τους Βρετανούς στα πεδία του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου.

Η αριστερή τους όμως πτέρυγα, με ηγέτη τον Παντρέιγκ Πιρς, αρνήθηκε να συνεργαστεί μαζί τους και πρωταγωνίστησε στην Εξέγερση του Πάσχα.

Η ιρλανδική κοινωνία “έβραζε” από οργή καθώς οι Βρετανοί όχι μόνο δεν συναινούσαν στην παραχώρηση αυτονομίας στην Ιρλανδία αλλά είχαν επιβάλει δυσβάσταχτους φόρους, προκειμένου να καλύψουν τις πολεμικές τους δαπάνες.

 η Ιρλανδική Δημοκρατική Αδερφότητα και η κατάληψη του Ταχυδρομείου

Τη σπίθα της εξέγερσης άναψαν οι Τζέϊμς Κόνολι, Παντρέιγκ Πιρς, Μαξ Ντόναχ, Σον Μακ Ντέρμοντ, Τζόζεφ Πλάνκετ, Ίμον Σαντ, Τομ Κλάρσε και Ρότζερ Κέϊσμοντ, ως μέλη μιας παλιάς μυστικής συνομωτικής οργάνωσης που είχε ιδρυθεί το 1858, της Ιρλανδικής Δημοκρατικής Αδερφότητας (Irish Republican Brotherhood – IRB).

Ο Κέϊσμοντ είχε μάλιστα αναλάβει να προμηθεύσει τους εξεγερμένους με γερμανικό οπλισμό. Κρίθηκε πως η στιγμή ήταν κατάλληλη, μιας και ο αγγλικός στρατός θα ήταν απασχολημένος στον Μεγάλο Πόλεμο.

Η εξέγερση κατά των Βρετανών ξέσπασε τη Δευτέρα του Πάσχα, 24 Απρίλη.

Τις πρώτες πρωινές ώρες, μέλη του Ιρλανδικού Στρατού των Πολιτών, της αριστερής πτέρυγας των Ιρλανδών Εθελοντών και γυναίκες μέλη της Cumann na Mban (Λίγκας των Γυναικών), μιας οργάνωσης γυναικών που συνδέονταν με το Σωματείο στις Μεταφορές και τους Εθελοντές, ακροβολίστηκαν σε στρατηγικής σημασίας τοποθεσίες του Δουβλίνου, με το δάχτυλο στη σκανδάλη.

Στις 12 το μεσημέρι, ο Τζέϊμς Κόνολι και η Γουϊνφριντ Κάρνεϊ, εισέβαλλαν στο ισόγειο του Γενικού Ταχυδρομείου με μια γραφομηχανή και ένα περίστροφο. Ακουλουθούσαν 1.200 επαναστάτες που κατέλαβαν και τους 3 ορόφους του νεοκλασικού κτιρίου, στήνοντας το αρχηγείο τους στον 1^ο όροφο.

Στη συνέχεια, ο Παντρέϊγκ Πιρς μέσα σε ζητοκραυγές διάβασε τη διακήρυξη της Ανεξαρτησίας: η Ιρλανδία θα ήταν πλέον αυτόνομη, με κοινωνική δικαιοσύνη και πλήρη ισότητα των δύο φύλων.

Ορίστηκε προσωρινή κυβέρνηση αποτελούμενη από μέλη της Ιρλανδικής Δημοκρατικής Αδερφότητας (IRB).

Παράλληλα, καταλήφθηκαν και άλλα στρατηγικής σημασίας κτίρια, όπως τα Δικαστήρια (Four Courts), ενώ τμήμα του Ιρλανδικού Στρατού των Πολιτών υπό την ηγεσία της Κονστάνς Μαρκιέβιτς, κατέλαβε το στρατηγικής σημασίας πάρκο στο κέντρο της ιρλανδικής πρωτεύουσας, St. Stephens’s Green. Οδοφράγματα στήθηκαν σε κάθε γωνιά του Δουβλίνου.

η εξέγερση καταπνίγεται στο αίμα – οι πλούσιοι Ιρλανδοί στο πλευρό των Βρετανών

Ο βρετανικός στρατός όμως είχε σαφή υπεροπλία, διαθέτοντας 16.000 άντρες, υπό τις διαταγές του Στρατηγού Sir Τζον Μάξγουελ, μπαρουτοκαπνισμένου αξιωματικού στον πόλεμο των Μπόερς.

Αφού αρχικά απέκρουσαν την επιχειρούμενη κατάληψη του Κάστρου του Δουβλίνου όπου εδραζόταν η δύναμή τους, αντεπιτέθηκαν και περικυκλώνοντας τους εξεγερμένους, βομβάρδισαν ανηλεώς τις θέσεις τους.

Οι ιρλανδικές δυνάμεις κατάφεραν να κρατήσουν τις θέσεις τους τις πρώτες μέρες των συγκρούσεων, γρήγορα όμως φάνηκε πως η ζυγαριά της μάχης έγερνε προς την βρετανική πλευρά.

Τα όπλα που περίμεναν από τον Ρότζερ Κέϊσμοντ δεν έφτασαν ποτέ, αφού το γερμανικό υποβρύχιο LIBAU, μεταμφιεσμένο ως το νορβηγικό AUD, που μετέφερε 20.000 τυφέκια, κατασχέθηκε από τους Βρετανούς που είχαν αποκρυπτογραφήσει τα γερμανικά μηνύματα.

Η βρετανική διοίκηση συμπεριφέρθηκε ως στυγνή αποικιοκρατική δύναμη, επιδεικνύοντας ωμή βία. Περισσότεροι από 3.500 πολίτες συνελήφθησαν, οι περισσότεροι χωρίς να έχουν σχέση με τα γεγονότα. Τουλάχιστον οι μισοί φυλακίστηκαν στην Αγγλία χωρίς δίκη.

Η αυλαία της μάχης που κράτησε μία εβδομάδα έπεσε με τον βομβαρδισμό του Γενικού Ταχυδρομείου και την συνθηκολόγηση.

Τις επόμενες μέρες στήθηκαν έκτακτα στρατοδικεία και οι ηγέτες του κινήματος γιΑ ανεξαρτησία εκτελέστηκαν χωρίς χρονοτριβή. Ο Τζέιμς Κόνολι πυροβολήθηκε κατά ριπάς, δεμένος σε μια καρέκλα λόγω τραυματισμού του από τη μάχη του Ταχυδρομείου.

Δύο μέρες πριν την εκτέλεσή του, στις 10 Μάη του 1916, η εφημερίδα Irish Independent δημοσίευσε φωτογραφία του Κόνολι με τη φράση: «..ο χειρότερος από τους συμμορίτες αρχηγούς που πρέπει να τιμωρηθεί όπως αξίζει σε εγκληματίες», αποδεικνύοντας την ταξική διάσταση των γεγονότων της Εξέγερσης του Πάσχα.

Μαζί του εκτελέστηκαν και οι Παντρέιγκ Πιρς, Γουίλιαμ Πιρς, Τόμας Κλαρκ, Τόμας ΜακΝτόναχ, Τζόζεφ Πλάνκετ (ο οποίος μάλιστα παντρεύτηκε λίγες ώρες πριν στη φυλακή), Τζον ΜακΜπράιντ, Μάικλ Ο’Χανράχαν, Έιμον Κέιντ, Σον ΜακΝτάιρμαντ.

Ο Ρότζερ Κέϊσμεντ, αφού απέτυχε να φέρει στο Δουβλίνο τα 20.000 γερμανικά όπλα, συνελήφθη από τους Άγγλους και απαγχονίστηκε στις 3 Αυγούστου του 1916 στο Λονδίνο. Η Κονστάνς Μαρκιέβιτς, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη.

                                          τραγικός απολογισμός

Συνολικά σκοτώθηκαν 140 Βρετανοί στρατιώτες, 60 Ιρλανδοί επαναστάτες ενώ περισσότεροι από 450 άμαχοι Ιρλανδοί βρήκαν το θάνατο, είτε σε διασταυρούμενα πυρά είτε σε πράξεις αντεκδίκησης των Βρετανών αποικιοκρατών.

Αναφερόμενος στα γεγονότα της Εξέγερσης του Πάσχα, σε άρθρο του τον Ιούλη του 1916 στην Sbornik Sotsial-Demokrata, ο Λένιν έγραψε: «Το ατύχημα των Ιρλανδών βρίσκεται στο ότι εξεγέρθηκαν σε ακατάλληλη ώρα, τότε που η ευρωπαϊκή εξέγερση του προλεταριάτου δεν είχε ακόμα ωριμάσει».